Goed en fout zijn termen waar we dagelijks mee worden geconfronteerd. Wat de ene als goed beschouwt, zal de andere als fout bekritiseren. Het is de meest subjectieve vorm van oordelen, waarvan we de essentie niet echt begrijpen. Niet alleen de subjectiviteit, maar ook de tijdsgeest kunnen een waardeoordeel over een handeling laten omslaan. Toch zijn we er stellig van overtuigd dat ons waardeoordeel voldoende gefundeerd is en durven we zelfs andere mensen overhalen om hetzelfde te denken. In de ogen van God blijven goed en fout creaties van de mens, die ons niet herenigen, maar van elkaar doen vervreemden.
Wat is goed en wat is fout?
Wie de krant openslaat kan onmiddellijk zien wat de gemiddelde mens onder goed en fout interpreteert. De meeste beschavingen zijn erover eens dat moord een straf verdient, terwijl niemand met zekerheid een objectieve strafmaat kan bepalen. Waar In België de gemiddelde moordenaar volgens artikel 394 van het strafwetboek een levenslange opsluiting zou moeten krijgen, zijn er op moment van schrijven slechts 200 gedetineerden die een levenslange straf uitzitten. Van die 200 mensen zal het overgrote deel echter vervroegd vrijkomen.
Nu kan over het goed of fout zijn van verzachtende omstandigheden worden gediscussieerd en hoogstwaarschijnlijk zullen niet alle vrijgelaten gedetineerden een voorbeeldig pad volgen, maar wie kan in eer en geweten zeggen dat iemand levenslang achter de tralies thuishoort? Hoewel veroordeelde moordenaars volgens de meeste mensen een gevaar voor de maatschappij vormen, bejubelen we wel soldaten die het wapen voor de vlag van hun land ter hand nemen.
Wat is de theorie van Kant?
Immanuel Kant was zonder twijfel één van de meest invloedrijke filosofen die op deze aardbol heeft rondgelopen. Volgens Kritiek van de zuivere rede uit 1781 – wat als zijn belangrijkste werk wordt beschouwd – zijn tijd en ruimte geen absoluutheden in deze wereld, maar ‘aanschouwingsvormen’ van het menselijke brein. We krijgen met andere woorden geen totaalbeeld over hoe de wereld is en zijn slechts beperkt tot wat we in ons leven en nabije ervaring meemaken.
Volgens Kant is vrijheid mogelijk, omdat we door onze morele wet zijn gebonden. We leven er niet zomaar op los, want vrijheid betekent van je verlangens kunnen loskomen, door erover te reflecteren, evalueren en indien wenselijk ertegen in te gaan. De autonomie die hieruit voortvloeit geeft echte vrijheid, aldus Kant.
Volgens zijn categorische imperatief moet elk individu in de samenleving zijn gedrag aan de rest van de samenleving kunnen verantwoorden. Anders bedriegt men niet alleen de samenleving, maar vooral zichzelf.
Waarom gebruiken we termen als goed en fout?
Als goed en fout slechts individuele oordelen zijn, kunnen we ons afvragen waarom we deze termen gebruiken. Zelfs wanneer wetteksten hierop gebaseerd worden, mogen we toch stellen dat ze geen eenduidig rechtsbeleid kunnen beogen. Toch is de mensheid ondertussen gewoon geworden, dat we niet alleen deze wetsregels volgen, maar dat we een rechter aanstellen die over goed en fout mag oordelen.
Zodoende is de individuele vrijheid volledig verdwenen, want onze vrijheid is van het wettelijk kader afhankelijk. Vooropgestelde regels bepalen wat we goed en fout mogen vinden. Indien we die regels overtreden, worden we al dan niet gestraft. Wat goed en fout is zal dus niet louter van onze subjectiviteit afhankelijk zijn, maar van de waarde die de maatschappij aan een bepaalde regel stelt.
Bovendien zijn die regels niet allesomvattend en kunnen ze na verloop van tijd veranderen. Wat vandaag goed is, kan morgen als fout worden aanzien. We zouden dus niet alleen die veranderlijke regels van de maatschappij moeten volgen, maar die regels aan ons eigen geweten moeten toetsen. Een absurde gedachte, die we weliswaar dagelijks proberen te handhaven.
Hoe kunnen we goed en fout afdwingen?
Er zijn twee manieren om mensen angst in te boezemen. Het uitschrijven van wetten en de creatie van een duivel. Wanneer de wetgever er niet langer in slaagt om een bepaalde handeling te veroordelen, zal een monster dat wel doen.
De bepalende wet
Hoewel de meeste wetten een zekere vorm van moraliteit zouden moeten weergeven, blijven het geboden die de vrijheid aantasten. De wetgever oordeelt dat zonder zijn ingeving de mensheid in totale chaos zou leven. Indien er geen uitvoerende macht – die erop toeziet dat wetten worden uitgevoerd – bestaat, zou de wereld er helemaal anders uitzien. Als we daarenboven de rechterlijke macht zouden afschaffen kunnen we een zekere vorm van chaos verwachten.
Volgens dit principe heeft de mens een orgaan nodig, dat hem binnen de lijntjes doet kleuren. Nu heb je onder elke vorm van bestuur individuen die zich niet naar de wet willen schikken. Deze “lastposten” worden dan maar goedschiks of kwaadschiks vervolgd. Zelfs in deze periode van moderniteit hebben we nog steeds geen andere vorm van humaniteit weten te creëren.
De creatie van een duivel
Elke vorm van godsdienst heeft wel één of andere duivel in het leven geroepen. De gedachte hierachter is vrij duidelijk. Als men de eigen minder morele daden op een bovennatuurlijk wezen kan afschuiven, plaatst men zichzelf in een meer aanvaardbare realiteit. Het wordt compleet ridicuul als men veronderstelt dat God dit wezen binnen zijn schepping zou hebben geïntroduceerd. Waarom zou God een wezen als Satan binnen een liefdevolle schepping creëren? Bepaalde geloofsstrekkingen gaan er zelfs van uit, dat de strijd tussen God en de duivel, voor de mensheid beslissend kan zijn. Dat zou dus willen zeggen dat God een soort negatieve tegenpool schept, die hem ten val kan brengen.
Waarom we de personificatie van een duivel blijven aanvaarden heeft niets met de realiteit te maken. Een duivel zorgt ervoor dat mensen zich meer naar de algemeen aanvaardbare morele norm gaan schikken. De wet geeft een zekere angst, want als je de wet niet naleeft, kan je in de gevangenis terecht komen. In sommige landen is de doodstraf zelfs nog niet afgeschaft. Toch is dat niets vergeleken met een wezen dat je in de diepste holen van de hel laat branden.
De kerken spelen hier gretig op in, want hoewel ze het onderwerp meer schuwen, blijft het beslissend voor de opkomst van de gelovigen. Er gaan namelijk nog steeds miljoenen mensen naar de kerk, omdat ze op één of andere wijze van de duivel willen verlost blijven. Het wordt bijzonder betreurenswaardig, wanneer men de leer van Jezus Christus tegenover deze fictieve realiteit gaat meten.
De gevolgen van goed en fout binnen onze maatschappij
De wetenschap achter goed en kwaad is niet zonder gevolgen. Als een bepaalde groep mensen de regels achter goed en kwaad gaan opstellen, is de kans reëel dat een andere groep zich niet naar dezelfde regels wil schikken. In elk land ter wereld gelden andere regels en is er een mengelmoes aan godsdiensten.
Om aan al die verschillende zienswijzen het hoofd te bieden, heeft men internationaal recht uitgevonden. Als landen verdragen met elkaar gaan sluiten, ontstaat er een soort wereldrecht. Alleen zien we dat wereldrecht slechts kan standhouden, wanneer elk individueel land daartoe bereid is. De geschiedenis heeft niet weinig laten zien, dat in tijden van egocentrisme, deze wetten naast zich neer worden gelegd. Wat goed en fout is, wordt niet alleen geografisch bepaald, maar door de tijd waarin we leven.
Een gesprek met God
In gesprekken met God laat auteur Neale Donald Walsch zien dat er andere mogelijkheden zijn, maar dat het algemeen bewustzijn van de mens, er niet voor kiest om die andere mogelijkheden te exploreren. Elk individu kan voor zichzelf een eigen weg uitstippelen, doch zal er alleen met groepsdenken een tastbare verandering mogelijk zijn. Indien we op een dag de hele mensheid willen meekrijgen, zullen die individuen grotere groepen moeten aantrekken.
In zijn boeken lezen we ook dat zelfs despoten als Hitler uiteindelijk in de hemel belanden en als je daarover nadenkt is dat best logisch. Het gedachtegoed van Hitler kon enkel tot stand komen, indien de massa hem zou volgen. Het gezamenlijk bewustzijn heeft er namelijk voor gezorgd, dat de negatieve spiraal van de nazi’s werd ontketend.
“The horror of the Hitler Experience was not that he perpetrated it on the human race, but that the human race allowed him to. The astonishment is not only that a Hitler came along, but also that so many others went along.”
― Neale Donald Walsch, The Complete Conversations with God
Waarom God zich niet met goed en fout bezighoudt
Dat termen als goed en kwaad door de mens zijn gecreëerd is vrij duidelijk. Het geeft weer, dat we reeds duizenden jaren niet het pad van God hebben bewandeld. Door de keuzevrijheid van ons bestaan en een algoede liefdevolle God konden we die keuze maken. God zal de mensheid niet veroordelen, noch zal Hij ons dwingen een bepaalde richting uit te gaan. Een onbegrensde liefde voor zijn schepping laat dat niet toe. We zijn vrij en dat zullen we altijd zijn.
Toch blijft Hij als een goede huisvader met zijn menselijke schepselen op pad gaan. Telkens weer lijken we de gegeven kansen te verknallen, maar dat is onderdeel van het proces. Door het falen heen kunnen we de zienswijze van God beter gewaarworden en zelf de keuze maken of we zijn wijsheid in ons leven toelaten.
De verantwoordelijkheid van de mens
De mens is zelf voor zijn eigen geschiedenis en toekomst verantwoordelijk. Geen wetgever, noch duivel kan die verantwoordelijkheid met succes afdwingen. Zelfs God zal die verplichting niet opleggen.
We zijn erin geslaagd om oorlogen te voeren en de natuurlijke bronnen van onze planeet te vernietigen. Nog steeds hebben we geen vredevolle manier van samenleven kunnen verwezenlijken. De wet en de duivel zijn creaties die alleen in een niet geëvolueerde maatschappij succesvol kunnen zijn. Elke vorm van ideologie versplintert het gezamenlijk bewustzijn dat verandering kan brengen. We kunnen de hongersnood, de verwoesting van onze planeet en oorlogen onmiddellijk stoppen, indien we ervoor kiezen het gezamenlijk belang te dienen.
De wet van de sterkste is een overtuiging, waar we niet langer kunnen achterstaan. Deze wet zorgt er niet alleen voor, dat slechts een beperkt aantal mensen van de lasten van het leven worden gevrijwaard, maar dat de grootste groep, slachtoffer van het maatschappelijk denken is geworden.
Als ik en jij terug wij worden en als het probleem van mijn buur mijn probleem wordt, kunnen we een zinvolle maatschappij beogen. Een algemeen liefdevol bewustzijn, elimineert vanzelf de noodzaak van een wetgever of een duivel en zal ons dichter bij God brengen.
Bronnen:
- Neale Donald Walsch (2013), De gesprekken met God, Kosmos Uitgevers
- Andreoli T. , De vijf beste ideeën van Immanuel Kant volgens Thomas Nys. Geraadpleegd op 21/01/2023, https://www.groene.nl/artikel/de-vijf-beste-ideeen-van-immanuel-kant-volgens-thomas-nys
- Beyens K., (06/09/2020, bijgewerkt op 21/01/2021), Knack, Levenslange gevangenisstraf is zelden levenslang. En dat is een goede zaak. Geraadpleegd op 21/01/2023, https://www.knack.be/nieuws/levenslange-gevangenisstraf-is-zelden-levenslang-en-dat-is-een-goede-zaak/#:~:text=Sinds%20de%20doodstraf%20werd%20afgeschaft,veroordeelden%20opgesloten%20in%20Belgische%20gevangenissen
- Larcier , Assisenhof stelt verzachtende omstandigheden vast: het moet de straf aanpassen, Strada lex, 04/11/2022, https://www.stradalex.com/nl/sl_news/document/sl_news_article20221104-4-nl
- Koops E., (2/12/2019), Immanuel Kant (1724-1804) – Duitse Verlichtingsfilosoof, Geraadpleegd op 21/01/2023, https://historiek.net/immanuel-kant-verlichtingsfilosoof/65841/
- Pennings G. UGent, Inleiding tot de moraalwetenschap, https://www.ugent.be/lw/nl/toekomstige-student/infomomenten/infodag/cursussen/wm/moraalwetenschap-pdf
- BHATTACHARJEE Y., (05/01/2018), De wetenschap van goed en kwaad. Geraadpleegd op 21/01/2023, https://www.nationalgeographic.nl/wetenschap/2018/01/de-wetenschap-van-goed-en-kwaad
Doneren is geven en doet zoveel meer dan je denkt. Elke euro heeft de kracht om het leven van jou en zoveel anderen te helpen.
Een reactie achterlaten